In de serie “Open Sourcing… “ proberen we stap voor stap op onze Windows PC gesloten software te vervangen door open source software. Een belangrijke randvoorwaarde is dat we in staat moeten blijven ons werk te doen. Natuurlijk zullen we moeten wennen aan een nieuwe interface en moeten we door een korte leerperiode heen, maar uiteindelijk mag er slechts weinig verschil zijn in het gebruik van onze computer. Waar het om gaat is dat er een groeiende groep constructief-kritische eindgebruikers ontstaat die hun eigen kennis en ervaring terugkoppelen aan de ontwikkelaars.  Eric Raymond zei onlangs in een radioprogramma, dat Linux en Open Source zeer veel goede ontwikkelaars hebben met servergerichte ervaring, maar dat het sterk ontbreekt aan mensen met inzicht in de eindgebruikerskant. Zolang dit niet verbeterd is volgens hem de kans op een doorbraak van Linux op de desktop een utopie.

In dit artikel willen we stilstaan bij één specifieke vervanging: de vervanging van Outlook. Outlook is een geïntegreerde persoonlijke informatiemanager (PIM) die wordt meegeleverd in Microsoft Office.  Het is een krachtig pakket voor contactbeheer, agendabeheer en e-mail. In bedrijfsomgevingen kan Outlook worden gekoppeld aan een Exchange server, zodat gewerkt kan worden met gedeelde agenda’s etc. Met Outlook 2003 heeft Microsoft een stevig vernieuwde versie in de markt gezet, waarmee prima te werken valt. Voor kleine ondernemingen is de Business Contact Manager beschikbaar (zelfs gratis te verkrijgen) waarmee eenvoudige CRM-functies binnen handbereik zijn.  Het ERP pakket NaVision (ook in handen van Microsoft) heeft een nieuwe interface gekregen waarmee Outlook 2003 gebruikers direct aan de slag kunnen. Het is dus nogal wat wat we willen vervangen. Er zijn natuurlijk al commerciële alternatieven beschikbaar zoals Lotus Notes en Novell Groupwise/Virtual Office. Wij zullen hieronder vooral kijken naar mogelijkheden aan de cliëntkant, de kant die de eindgebruiker vooral zal gebruiken.

De ambitie: Chandler

Het Chandler-project draait nu drie jaar en trok al snel de aandacht van de open source wereld.  Het project was het hersenkind van Mitch Kapor, de ontwikkelaar van Lotus Agenda. Een man met een behoorlijke ervaring op het gebied van persoonlijke informatiemanagers en daarmee iemand die wellicht één van de ‘killer apps’ voor Linux en open source zou kunnen leveren. Chandler is ondergebracht bij de Open Source Applications Foundation.

Kapor en OSAF hebben behoorlijke ambities. Chandler moet meer worden dan een persoonlijke informatiemanager. Het moet een interpersoonlijke informatiemanager zijn, waarbij de eindgebruiker op een intuïtieve (lees: door de gebruiker zelf gedefinieerde) en relationele manier allerlei soorten informatie kan opslaan en presenteren. De niet-programmerende eindgebruiker moet in staat zijn eigen modules voor Chandler te ontwikkelen en de te gebruiken.  Tenslotte moet de eindgebruiker Chandler kunnen gebruiken zonder een centrale mailserver. Voor de techneuten onder ons: het pakket is geschreven in Python, leunt sterk op Jabber en gebruikt de wxWidgets voor de grafische interface.

Werken met Chandler

Chandler laat zich eenvoudig installeren onder Windows XP. Een gebruiker met beperkte rechten kan dat zonder problemen doen.  Het opstartscherm komt wel met een forse waarschuwing dat het pakket nog steeds in ontwikkeling is (versie 0.5) en dat geen gegevens aan Chandler moeten worden toevertrouwd.  Drie jaar ontwikkeltijd en nog pas in een niet te vertrouwen versie 0.5? Ik vergelijk dat maar even met Evolution. Ximian begon in 1999 en bij de overname door Novell in 2003 was Evolution een volwaardige persoonlijke informatiemanager.

Voorbij het openingsscherm volgt natuurlijk de eerste opstart en dat is –gezien de reputatie van Kapor en de gespannen verwachtingen- een forse teleurstelling.  Op de eerste plaats valt de vrijwel Spartaanse interface op. Niks geen intuïtieve interface voor de gebruiker die een interpersoonlijke informatiemanager wil gebruiken.  Onder de motorkap volgt de volgende teleurstelling. Het is niet mogelijk om POP3 mailboxen toe te voegen aan  Chandler. IMAP, WebDAV en SMTP, dat is het wel zo’n beetje.  Ongetwijfeld is daar een goede reden voor gevonden, maar daar hebben we als eindgebruiker met gmail e.a. niet veel aan.  Tenslotte, Chandler is traag. Erg traag. Mijn Outlook 2003 met een 500+ Mb postbus start sneller op dan een verse installatie van Chandler. Een grote teleurstelling.

Aethera

Aethera is een product van theKompany. Dit bedrijf is sterk bezig met onderdelen van KDE en het overbrengen van deze onderdelen naar zowel Windows als Mac OS X. Aethera wordt gratis aangeboden en kan vergeleken worden met KMail.

De ambities van Aethera staan in even gloeiende termen als die van Chandler. Aethera wil meer zijn dan een persoonlijke informatiemanager, het wil ook een ‘personal data repository’ zijn. Instant Messaging behoort ook tot de mogelijkheden via Jabber.  Het pakket houdt wel degelijk rekening met de bedrijfsomgeving door een prima integratie met Kolab, een groupware server die in de plaats kan komen van Exchange Server.

Werken met Aethera

Voor de installatie van Aethera zijn wel beheerdersrechten noodzakelijk. Met de beschikbare pakketten is wel een probleem. De XP-versie werkt niet en laat zich niet installeren onder XP. Eigenaardig, maar de ME-versie werkt zonder morren mee.

De eerste opstart voert ons langs verschillende schermen waarin we de accountgegevens kunnen invoeren. Gelukkig heeft Aethera geen problemen met POP3-accounts. De interface ziet er een stuk vrolijker uit dan bij Chandler en zal voor KOffice gebruikers bekend voorkomen. Een Outlook gebruiker kan zonder veel problemen de weg vinden en begrippen als Datebook (agenda), Notebook (stick-it memootjes), Addressbook (contactgegevens) en Mailcenter (email) vormen ook geen onoverkomelijke hindernissen.  De startpagine biedt ruimte voor RSS-feeds, zodat we direct het laatste nieuws binnen krijgen.

{mosimage}

De bedrijfsgerichte oriëntatie van Aethera wordt zichtbaar bij het aanmaken van nieuwe afspraken in de agenda. Evenals in Outlook is dan de mogelijkheid aanwezig de afspraak door te sturen naar anderen in het adresboek en in hun agenda’s op te nemen.  Handig! Minder handig is dan het ontbreken van een mogelijkheid om de gegevens uit Outlook te importeren in Aethera.  Mbox, Outlook Express en Eudora zijn wel beschikbaar.

Thunderbird met Calendar en Sunbird

Mozilla Thunderbird heeft wel de mogelijkheid om de gegevens van Outlook te importeren. Thunderbird is op de eerste plaats een e-mailpakket zonder kalenderfunctie, maar dat kan snel worden opgelost door de extensie Calendar te installeren.  Deze extensie wordt tegelijkertijd doorontwikkeld als zelfstandige persoonlijke informatiemanager onder de naam Sunbird.  Sunbird heeft uitsluitend de agendafunctie en dat maakt het minder geschikt als vervanging voor Outlook.

Werken met Thunderbird+Calendar

Voor de installatie van Calendar moet eerst de extensie worden gedownload. Via het menu Tools -> Extensies kan de extensie worden geïnstalleerd. Na herstart van Thunderbird staat Calender in het menu.

De extensie opent zich in een nieuw scherm en gedraagt zich vervolgens als een afzonderlijk programma. Er is geen integratie met Thunderbird. Waar Thunderbird de optie heeft om gegevens vanuit Outlook (email en contactgegevens) direct binnen te halen, ontbreekt deze mogelijkheid bij de Calenderfunctie. Import is mogelijk van Calender iFiles, iCalender XML, vCalender en Outlook comma separated.  Een tegenvalller.  Thunderbird+Calendar heeft nog geen groupwaremogelijkheden en is dus vooral geschikt voor de eindgebruiker. Die krijgt hiermee een stevig emailpakket met een eenvoudige agenda en contactbeheer.

Waar is Evolution?

Eerder hebben we al gesproken over Evolution. Linux gebruikers zullen Evolution wel kennen, want het is één van de meest ontwikkelde persoonlijke informatiemanagers, een complete look-a-like van Outlook. Voor Evolution is een connector beschikbaar die het mogelijk maakt dat het programma direct op een Exchange Server kan worden aangesloten.  Waar is Evolution voor Windows?

Er wordt aan  gewerkt en dat is alles wat er voor nu over gezegd kan worden. In januari 2005 maakt Nat Friedman (Novell) bekend dat de Finse ontwikkelaar Tor Lillqvist was aangetrokken om een Evolution versie voor Windows te realiseren. Lillqvist heeft dit eerder gedaan voor GIMP, dus we wachten af.  Op dit moment is er nog geen zicht op een eerste vrijgave.

De eerste conclusies

Is er een pakket dat nu Outlook kan vervangen op de desktop? Het gaat me aan het hart, maar de hier besproken pakketten zijn (nog) geen partij voor Outlook. Chandler is nog lang in de buurt van een werkbare versie voor eindgebruikers. Thunderbird met Calendar is onvoldoende geïntegreerd. Aethera komt in de buurt en biedt de meeste geïntegreerde functionaliteit.

Is dit het dan?

Goed, de mogelijkheden van client pakketten zijn dus nog beperkt. Moeten we het dan maar opgeven wat het vervangen van Outlook betreft? Nee, de open source gemeenschap werkt zeer hard aan zogenaamde open groupware projecten. Bij groupware moeten we denken aan client-server oplossingen. Zo probeert het Kolab project een volwaardige vervanging te zijn voor Exchange server. Kolab valt echter buiten dit artikel, want het draait niet onder Windows. Hetzelfde kan worden gezegd van OpenGroupware.org. Via de site is wel een Knoppix versie te verkrijgen voor een eerste orientatie. Voor Windows vinden we verschillende mogelijkheden: PHPproject, SugarCRM en Lucane. Lucane is gebaseerd op Java, de andere pakketten maken gebruik van de zgn. WAMP-oplossing: Apache, MySQL en PHP onder Windows. Voor PHPproject moet je dit zelf configureren en dat maakt het voor de argeloze, maar nieuwsgierige overstapper wat minder interessant. Voor SugarCRM is Spike beschikbaar als complete oplossing.

Werken met Lucane

Lucane vereist de installatie van de JRE Het voelt ook Java aan; een beetje log, een typische interface, maar het werkt. Standaard worden twee accounts meegeleverd: admin (wachtwoord admin) en guest (wachtwoord guest). De installatie verloopt zonder problemen en kan door een gebruiker met beperkte rechten worden uitgevoerd. Tijdens de installatie kan Nederlands als taal worden gekozen.

Vervolgens zijn twee handelingen voldoende: het opstarten van de server en het opstarten van de client. De client verbergt zich vervolgens in de system tray. Onder de rechtermuisknop bevinden zich dan de functies voor email, contactbeheer en agendabeheer. RSS, notities en chat ontbreken ook niet. Via Administration kunnen de functies worden ingesteld en beheerd.

Lucane is nog in ontwikkeling en is ook niet af. Het weekoverzicht in de kalender is niet goed leesbaar. De e-mail functie heeft nog geen mogelijkheid voor POP3 accounts. Persoonlijk zou ik een centraal scherm voor toegang tot de functies wel kunnen waarderen. En Lucane is meerdere malen op mijn PC vastgelopen. Dat gezegd zijnde is Lucane wel een groupwarepakket om in de gaten te houden.

SugarCRM

SugarCRM is een groupware pakket dat via een webbrowser benaderd kan worden.
Er is dan ook geen client vereist en dat maakt het mogelijk om thuis een
eigen webserver met SugarCRM in te richten. Voor de rest is een PC of
handheld met browser en internetverbinding voldoende. De webpagina lijkt heel erg op Salesforce.com, dat voor enkele accounts wel gratis maar niet open source is. SugarCRM is een pakket gericht op sales en marketing en lijkt qua functies op de Business Contact Manager van Outlook.

Met Spike verloopt de installatie soepel, zij het dat het standaard veiligheidsniveau laag is. Dat is later wel aan te passen. Spike komt met een wizard voor het regelen van het eerste account, admin. Op de desktop (na installatie met beheerdersrechten) verschijnen twee icoontje: Start SugarCRM en -raad eens- Stop SugarCRM. Meer hoeven we niet te doen. Start SugarCRM start Apache en MySQL op, start de webbrowser en we komen bij de inlogpagina. Inloggen met ons admin account en SugarCRM verschijnt in al haar glorie.

{mosimage}

Zijn we gewend aan Outlook dan is het wel even wennen. We zien verschillende tabbladen met meerdere functies. Wizards zijn afwezig, maar toch is het allemaal betrekkelijk eenvoudig. Het tabblad Calendar is overzichtelijk en het is niet ingewikkeld een afspraak of telefoongesprek in te plannen.  Samen met Activities moet dit voldoende zijn om onze dagelijkse en minder dagelijkse werkzaamheden vast te leggen en overzichtelijk in de kalender weer te geven. Contacts, Accounts, Leads  en Opportunities zijn vooral gericht op sales activiteiten. Voor dagelijks gebruik is het waarschijnlijk voldoende om alleen Contacts te gebruiken en de andere tabbladen te verwijderen.  

{mosimage}

Het tabblad Emails waarschuwt automatisch als wij onze account instellingen nog niet hebben afgerond.  Dat instellen is nog wel lastig, want het vereist dat wij precies weten welke instellingen vereist zijn. Zo wordt gevraagd naar de SMTP poort. Niet ingewikkeld, maar wel iets wat we even moeten opzoeken. De mogelijkheid om binnenkomende mail in te stellen heb ik nog niet kunnen vinden.  Een POP3 mogelijkheid lijkt niet te bestaan. Dat is niet erg handig. SugarCRM heeft wel de mogelijkheid om gegevens vanuit Outlook te importeren. Niet direct, maar via een export vanuit Outlook naar een CVS bestand.

Twee handige tabbladen zijn My Portal en RSS.  Het laatste blad spreekt voor zich. Het toevoegen van RSS feeds is de moeite niet en vervolgens hebben we een verzamelpagina voor onze nieuwsberichten. My Portal doet hetzelfde voor webpagina’s. En vergeet het tabblad Admin niet. We kunnen dan SugarCRM volledig naar onze eigen wensen aanpassen.

Open Sourcing Outlook?

Ik ben al jaren een enthousiaste gebruiker van Outlook. Onder Linux levert Evolution eenzelfde gebruikservaring. Voor de Windows desktop is er echter nog geen vergelijkbaar pakket. Let wel, we kijken hier vanuit het perspectief van de Windows eindgebruiker.  Aethera komt in de buurt. Thunderbird/Calendar mist de integratie van de verschillende onderdelen en het is te hopen dat de Sunbird ontwikkelaars dat wel overwegen. Chandler is gewoon teleurstellend en biedt nog weinig zicht op een betere volwaardige versie.

Lucane en SugarCRM zijn alternatieven die serieus een gooi doen naar een plek op onze Open Source desktop.  Lucane moet dan een stuk stabieler worden en een mogelijkheid voor POP3 inbouwen.  SugarCRM is de aanrader van dit artikel. Het is het proberen waard, maar reken op een apart leertraject. Enerzijds een traject voor het opschroeven van de beveiliging en anderzijds de gewenning aan een nieuw interface. Het is te hopen dat de ontwikkelaars de mogelijkheid om email binnen SugarCRM te ontvangen gaan inbouwen.  Het wachten is op Evolution voor Windows.

Wat over de hele linie ontbreekt is de mogelijkheid de gegevens de synchroniseren met PDA’s. Dat is wel triest, want zelfs Linux PDA’s hebben nu al de mogelijkheid met Outlook te synchroniseren (ergo, er zijn dus Open Source modules beschikbaar voor dit onderdeel).  Samenvattend kunnen we stellen dat er nog behoorlijk wat werk te verrichten is voordat Outlook het risico loopt van onze desktop te verdwijnen.

Verdere informatie

Aethera: http://www.thekompany.com/projects/aethera/
Chandler: http://www.osafoundation.org/
Evolution voor Windows: http://evolution-win32.sourceforge.net/
Thunderbird: http://www.mozilla.org/products/thunderbird/
Calendar: http://www.mozilla.org/projects/calendar/
Sunbird: http://www.mozilla.org/projects/calendar/sunbird.html
Lucane: http://lucane.org/groupware/
SugarCRM: http://www.sugarcrm.com/crm/
Spike: http://www.sugarforge.org/projects/spikewamp/
OpenGroupware.org: http://www.opengroupware.org/
Kolab: http://kolab.org/
PHP project: http://www.phprojekt.com/

Jan Stedehouder

September 2005